Zelfredzaamheid: wat betekent dit?

Zelfredzaamheid is iemands vermogen om zelfstandig te functioneren met zo min mogelijk professionele ondersteuning en zorg. Bijvoorbeeld tijdens het uitvoeren van alledaagse, praktische handelingen zoals aankleden, stofzuigen en koken. Zelfredzaamheid en eigen regie dragen bij aan de levenskwaliteit, omdat cliënten hierdoor kunnen leven op een manier die bij hen past.

Zelfredzaamheid heeft invloed op verschillende levensgebieden. In de woonsituatie, maar ook op het gebied van mobiliteit of sociale redzaamheid. Door zelfredzaamheid te stimuleren kan zorg of intensivering van zorg worden uitgesteld of zelfs voorkomen.

De inhoudelijke betekenis van zelfredzaamheid verschilt. Zo onderscheiden we het stimuleren van zelfstandigheid in de ouderenzorg, gehandicaptenzorg en zorg voor mensen met een stoornis in het autistisch spectrum.

Zelfredzaamheid stimuleren bij ouderen en dementie

Het stimuleren van zelfredzaamheid van ouderen en mensen met dementie is vaak gebaseerd op wat een cliënt (nog) wel kan. Dit versterkt het zelfvertrouwen, maar ook de motivatie, omdat de cliënt zelf meerwaarde geeft aan zijn leven.

Instructies en hulpmiddelen

Met een goede instructie kunnen ouderen leren om bepaalde (zorg)handelingen zelf te doen. Denk bijvoorbeeld aan het aantrekken van steunkousen of het toedienen van oogdruppels.

Het aanpassen van de leefomgeving kan zelfredzaamheid bij dementie stimuleren. Technologische hulpmiddelen zoals Nedap Luna helpen mensen in de begin- en middenfase van dementie om structuur aan te brengen in hun dagelijks leven.

Ook het toepassen van domotica in de woning bevordert de zelfredzaamheid van ouderen. Zo kunnen zij met een afstandsbediening zelf deuren of gordijnen openen en lampen aan en uit doen.

Zelfredzaamheid bevorderen in de gehandicaptenzorg

Een grotere zelfstandigheid van mensen met een beperking betekent dat zij minder afhankelijk zijn van begeleiders. Technologie kan een rol spelen in deze groei. Zo helpen spraakcomputers bij het zelfstandig communiceren, offline en online. Hulpmiddelen als oogbediening en aangepaste muizen of toetsenborden helpen mensen met een lichamelijke beperking gebruik te maken van een standaard computer, tablet of smartphone. Door middel van infrarood, bluetooth of wifi kunnen zij elektrische apparaten in hun omgeving bedienen.

Vergroten van zelfredzaamheid bij autisme

Het stimuleren van de zelfredzaamheid van mensen met een autismespectrumstoornis (ASS) heeft een belangrijk voordeel voor henzelf. Wanneer zij niet op zichzelf kunnen wonen zijn ze vaak aangewezen op begeleid wonen met andere, onbekende mensen. Dit kan leiden tot overprikkeling en stress, bijvoorbeeld door gezamenlijke woonruimtes.

Zelfstandig reizen

Veel mensen met ASS zijn sociaal-emotioneel minder sterk. Zij vinden het bijvoorbeeld moeilijk om contact te maken met anderen. Met behulp van apps kunnen zij beter omgaan met de uitdagingen die dit meebrengt, zoals tijdens het reizen met het OV. Via de app kiest de reiziger een bestemming, waarna de route helemaal wordt uitgestippeld. Op deze manier kunnen zij geheel zelfstandig van deur tot deur komen.

Zelfredzaamheid zelf in kaart brengen

Met instrumenten als de Zelfredzaamheid-Matrix (ZRM) en de ZelfredzaamheidsRadar kunnen professionals in de gezondheidszorg de mate van zelfredzaamheid van hun cliënten beoordelen. Door cijfers te geven over het functioneren op verschillende leefgebieden krijgen zij inzicht in de zelfstandigheid op een bepaald moment, bijvoorbeeld tijdens een intake of het monitoren van de zorgverlening.